Είναι μια χρόνια νόσος των πνευμόνων όπου παρατηρείται απόφραξη (μείωση) στη ροή του εκπνεόμενου κυρίως αέρα λόγω βλάβης της μηχανικής και της ανατομίας των αεραγωγών. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κατά βάση χρόνιο βήχα και χρόνια δύσπνοια. Η πιο συχνή αιτία είναι η καπνιστική συνήθεια γι’ αυτό η βασική αντιμετώπιση γίνεται με τη διακοπή του τσιγάρου. Εισπνεόμενα φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των συμπτωμάτων. Άλλες θεραπείες όπως κορτκοειοδή, αντιβιοτικά, οξυγονοθεραπεία ή βλεννολυτικά φάρμακα δίνονται σε σοβαρές καταστάσεις ή σε περιόδους παροξύνσεων της νόσου.

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ: Η ΧΑΠ είναι μια από τις πιο συχνές νόσους στην παγκόσμια κοινότητα.Παρά ταύτα πολλοί είναι αυτοί που πάσχουν από τη νόσο χωρίς να έχουν διαγνωστεί (ιδιαίτερα στις περιπτώσεις της ήπιας ΧΑΠ). Και αυτό γιατί στην αρχή ο βήχας και η δύσπνοια εμφανίζονται και επιδεινώνονται με τόσο αργό ρυθμό που ο ασθενής δεν μπορεί να τα αντιληφθεί η δεν του είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά για να τον κάνουν να επισκεφθεί το γιατρό. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ( περίπου 12%) πασχόντων από ΧΑΠ, με περίπου 3 εκατομμύρια θανάτους λόγω της νόσου αυτής ετησίως. Αρχίζει να εμφανίζεται κυρίως σε καπνιστές άνω των 40 ετών αλλά λόγω των αρχικά ηπιότερων συμπτωμάτων, η διάγνωση γίνεται συνήθως μετά τα 50 έτη. Οι άντρες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες λόγω και της πιο συχνής καπνιστικής συνήθειας στους πρώτους. Η παρόξυνση της ΧΑΠ είναι μια από τις πιο συχνές αιτίες(η δεύτερη συγκεκριμένα) για εισαγωγή και νοσηλεία στο νοσοκομείο από τα επείγοντα περιστατικά.

ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΧΑΠ: Το κάπνισμα είναι μακράν η κυριότερη αιτία εμφάνισης ΧΑΠ όπου ο καπνός προκαλεί χρόνιες βλάβες και χρόνια φλεγμονή στους πνεύμονες. Το τσιγάρο είναι ο πιο επιβλαβής παράγοντας αλλά και το τσιμπούκι, η πίπα, η μαριχουάνα, τα υγρά προιόντα καπνού, το παθητικό κάπνισμα. Η ρύπανση είτε ατμοσφαιρική είτε ρύπανση από καύση συγκεκριμένων υλικών ιδιαίτερα σε χώρους εργασίας, μπορεί να επιδεινώσει τη ΧΑΠ. Ένα πολύ μικρό ποσοστό έχει γενετική προδιάθεση εκδήλωσης της ΧΑΠ, λόγω έλλειψης πρωτεινών ( έλλειψη α1 αντιθρυψίνης) που οδηγούν σε διαταραχές του πνεύμονα, του ήπατος και του αίματος.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ:- ΒΗΧΑΣ: Είναι συνήθως το πρώτο σύμπτωμα που εμφανίζεται, κυρίως παραγωγικός με φλέγματα. Στην αρχή μπορεί να είναι διαλλειματικός (πολλές φορέςχαρακτηρίζεται και ως «τσιγαρόβηχας»), αλλά με το πέρασμα του χρόνου γίνεται μόνιμος. Συνήθως ο βήχας θα γίνει αντιληπτός όταν θα συνδυαστεί και με δύσπνοια. –ΔΥΣΠΝΟΙΑ και ΣΥΡΙΤΤΟΥΣΑ ΑΝΑΠΝΟΗ: Στην αρχή συμβαίνει συνήθως μετά από κόπωση, όταν π.χ. κάποιος ανεβαίνει μερικές σκάλες. Βέβαια αυτά τα συμπτώματα χειροτερεύουν όλο και περισσότερο όταν συνεχίζεται το κάπνισμα και εξελίσσεται η ΧΑΠ και μπορεί να φτάσουν σε σοβαρές καταστάσεις και να συμβαίνουν ακόμα και όταν ο ασθενής είναι σε ήρεμη κατάσταση χωρίς να κάνει οποιαδήποτε προσπάθεια.-ΦΛΕΓΜΑΤΑ: Αυξημένη απόχρεμψη και φλέγματα παράγονται λόγω της χρόνιας βλάβης και φλεγμονής των αεραγωγών. Το γεγονός αυτό κάνει τον ασθενή να βήχει ακόμη περισσότερο για να μπορέσει να τα βγάλει. –ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ: Συμβαίνουν σε συνδυασμό με τις παροξύνσεις της νόσου όπου παρατηρείται απότομη αύξηση της δύσπνοιας, της συρίττουσας αναπνοής, του βήχα και των φλεγμάτων, χρήζοντας αντιβιοτικής και ενδεχομένως αντιφλεγμονώδους αγωγής. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι τέτοιου βαθμού όπου κρίνεται αναγκαία η νοσηλεία των ασθενών.
Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ, η ΤΑΧΥΠΝΟΙΑ, η ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ: Η υποψία της νόσου τίθεται από την κλινική εξέταση (παθολογικοί ήχοι κατά την ακρόαση του πνεύμονα) και από τα χρόνια συμπτώματα που είναι κυρίως δύσπνοια και βήχας με απόχρεμψη. Η διάγνωση όμως θεμελιώνεται με την διαγνωστική εξέταση της ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗΣ, της κύριας εξέτασης αναπνευστικής λειτουργίας η οποία συγχρόνως διαγιγνώσκει και κατηγοριοποιεί την ΧΑΠ στα διάφορα στάδια (ήπια, μέτρια, σοβαρή, πολύ σοβαρή). Σημαντική είναι και η απεικόνιση του πνεύμονα με μία ακτινογραφία θώρακος ή για μεγαλύτερη λεπτομέρεια με μια αξονική θώρακος.

ΠΡΟΟΔΟΣ ΝΟΣΟΥ και ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Τα κύρια συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια, ο βήχας και τα φλέγματα, τα οποία κατά τις παροξύνσεις της νόσου κυρίως έπειτα από λοιμώξεις αναπνευστικού, επιδεινώνονται απότομα και χρειάζονται άμεσο πνευμονολογικό έλεγχο και χορήγηση επιπλέον αγωγής. Στην πορεία του χρόνου τα συμπτώματα αυτά μπορεί να επιδεινώνονται λόγω της προόδου της νόσου. Γι’ αυτό είναι σημαντικό η όσο το δυνατό νωρίτερα διακοπή του καπνίσματος με σκοπό την επιβράδυνση εξέλιξης της νόσου. Σημαντικός είναι ο εποχικός εμβολιασμός κατά της γρίπης και ο εμβολιασμός κατά του μικροβίου του πνευμονιοκόκκου. Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων σημαντική είναι κυρίως η χρόνια χορήγηση εισπνεόμενων βρογχοδιασταλτικών που μπορεί και να συνοδευτεί μερικές φορές από εισπνεόμενα κορτικοειδή, σε περίπτωση παροξύνσεων μπορεί να δοθούν αντιβιοτικά ή και κορτιζόνη, ενώ στα σοβαρότερα στάδια με υποξυγοναιμία χορηγείται οξυγονοθεραπεία κατ’οίκον.

ΒΛΑΣΗΣ Δ. ΣΚΟΠΑΣ MD, MSc
Eιδικός Πνευμονολόγος
Μεταπτυχιακή εξειδίκευση: Άσκηση, Εργοσπιρομετρία και Αποκατάσταση
Πιστοποίηση- εξειδίκευση ERS στον Υπέρηχο θώρακος
Πιστοποίηση- εξειδίκευση ERS στον ενδοβρογχικό υπέρηχο (EBUS)
Αναπλ. Διευθυντής Γ’ Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκ. Ερρίκος Ντυνάν